Ombudsvrouw over ‘frivool nieuws’

De Volkskrant en smeuïg nieuws. Het is en blijft een ongemakkelijke combinatie. Zie het bericht: ‘Diederik Samsom gaat scheiden, het sprookje van de gezinsman is uit’, van afgelopen dinsdag. Niet de scheiding van Samsom stond centraal in dit bericht op pagina 7, maar de vraag of serieuze media dit wel of niet moeten melden – en het debat daarover op de sociale media.

Daarmee had de Volkskrant de scheiding van Samsom dus ook in de kolommen gemeld. Via een omweg. ‘Een beetje hypocriet’, vonden sommige lezers.

Het is waar dat de Volkskrant vaak een omweg gebruikt om frivool nieuws te melden. De scheiding van Rafael en Sylvie van der Vaart werd op dezelfde manier verpakt. Niet de scheiding zelf, maar de gretigheid waarmee Duitse media zich op de Promi Trennung stortten, was het nieuws in de Volkskrant. Iets dergelijks speelde bij het bericht ‘Jan Kees de Jager aan de man’ in mei 2011. Nadat De Jager, destijds minister van Financiën, in een interview met De Telegraaf ‘uit de kast’ was gekomen, wilde de Volkskrant niet achterblijven en meldde ook deze krant dat de bewindsman een vriend had – en dus homo was.

De politieke redactie bestrijdt dat zij de scheiding van Samsom via een ‘omweg’ de krant in heeft gefietst. ‘Het nieuws van de scheiding lag al sinds maandagmiddag op straat. Daags erna probeer je als Volkskrant iets nieuws aan de berichtgeving toe te voegen. Logisch’, aldus de chef parlement.

Dat is wel logisch, maar in dit geval heel lastig. Want meer nieuws over (achtergronden en oorzaken van) de scheiding is pas echt privé en past echt niet in de kolommen van een serieuze krant. Wat wel in het bericht kwam, was een soort verklaring van de krant om uit te leggen waarom de scheiding van Samsom de krant had gehaald.

Volgens het bericht vervaagt de grens tussen politiek en privé. Sommige politici doen er zelf hard aan mee door hun privéleven politiek in te zetten. Samsom bijvoorbeeld heeft zich in 2012 in een campagnefilmpje aan de kiezers gepresenteerd als de gezinsman. Daarmee wordt het automatisch nieuws als ‘het sprookje van de gezinsman’ uit is, vindt de chef van de Haagse redactie.

Volgens mij presenteerde Samsom zich in dat filmpje vooral als vader. ‘De volgende generatie zijn voor mij twee hele concrete gezichtjes’, zei hij. Zijn kinderen zijn ‘zijn inspiratie’ en hij blijft ook na de scheiding voor ze zorgen. Zijn vrouw kwam nauwelijks in beeld en op geen enkel moment ter sprake.

Maar los daarvan, met deze uitgebreide verklaring in het bericht wekt de krant de indruk zich te verontschuldigen voor de berichtgeving over de scheiding. En zo intiem is een wijziging van de burgerlijke staat van een politicus nu ook weer niet.

Zolang er maar niet wordt geschreven of gespeculeerd over de oorzaken van de scheiding. Daar heeft de lezer echt niets mee te maken.

Recent onderzoek laat trouwens zien dat het met die personalisering van politiek nieuws wel meevalt. Volgens het omvangrijke onderzoeksproject Omstreden Democratie van de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) is de politieke journalistiek de afgelopen vijftien jaar professioneler geworden. De aandacht is in die periode juist inhoudelijker geworden en minder gericht op politici als persoon.

Ook de Nederlandse Nieuwsmonitor zette onlangs kanttekeningen bij de vrees dat de ‘poppetjes’ de aandacht afleiden van de inhoud. Uit hun onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel van het gepersonaliseerde nieuws in campagnetijd wel degelijk ook inhoudelijk van aard is.

En de kiezers? Terwijl in moderne campagnes alle aandacht is gericht op de lijsttrekkers, stemt de kiezer steeds vaker op een poppetje dat veel minder zichtbaar is in verkiezingstijd. Een of de vijf kiezers passeert immers de lijsttrekker via het uitbrengen van een voorkeursstem.

Soms kan de krant niet om het privéleven van politici heen. Als Mark Rutte gaat trouwen, zal deze krant dat opschrijven. Want de partner van de premier krijgt automatisch een publieke rol als ‘first lady’, zelfs al probeert ze zich net zo onzichtbaar te maken als Bianca Balkenende en Rita Kok. De scheiding van Samsom mag ook best gemeld. Maar liever zonder omweg.

De Ombudsvrouw behandelt vragen, klachten, op- en aanmerkingen over de inhoud van redactionele pagina’s en over journalistieke aanpak.
ombudsvrouw@volkskrant.nl.

 

Klacht Flecha tegen Volkskrant deels gegrond verklaard

De Raad voor de Journalistiek heeft een klacht van de Spaanse wielrenner Juan Antonio Flecha tegen de Volkskrant deels gegrond en deels ongegrond verklaard. Volgens de raad had de Volkskrant in het betwiste artikel meer inzage moeten geven in het onderzoek dat aan de geuite beschuldigingen is voorafgegaan. De eis tot rectificeren is afgewezen.

De klacht gaat over het artikel ‘Juan Antonio Flecha was klant van dopingarts Fuentes‘ dat op 3 april dit jaar in de krant stond. De Volkskrant baseert zich in het stuk op ‘onderzoek naar de Spaanse dopingzaak Operación Puerto’. Flecha ontkent dat hij doping heeft gebruikt, meent dat er onvoldoende grondslag voor de beschuldigingen bestaat en eist een rectificatie.

Naar aanleiding van een zitting op 14 juni concludeert de raad dat de Volkskrant tijdens die bijeenkomst aannemelijk heeft gemaakt dat er voldoende grondslag bestond om over Flecha te berichten zoals de krant dat heeft gedaan. Rectificatie is dus niet nodig.

De krant had alleen in het artikel de beschuldigingen beter moeten onderbouwen in het stuk. De verslaggevers hebben niet expliciet vermeld dat ze zich baseerden op gesprekken met diverse bronnen (meer dan drie) en uitgebreid documentenonderzoek. De verslaggevers hebben hun conclusies te veel als vaststaand feit gepresenteerd, meent de raad.
Wel wordt het begrijpelijk en toelaatbaar genoemd dat de krant gebruikmaakt van anonieme bronnen. ‘De raad houdt er rekening mee dat de wielerwereld een kleine wereld is, waarin het voor betrokkenen schadelijk kan zijn om bepaalde informatie te delen.’

Ophef op Twitter over liveblogs

Je kan er de klok op gelijk zetten: iedere keer dat een nieuwssite een liveblog start, volgt het commentaar dat dit voor deze gelegenheid niet gepast is. Zo vandaag ook bij het trieste nieuws over het overlijden van Friso. Verschillende nieuwssites – waaronder NU.nl, Volkskrant.nl en  NOS.nl – startten gelijk na het bekendworden van het nieuws een liveblog.

Misschien dat het deze keer kwam door de combinatie van ‘live’ en ‘overlijden’, maar ook nu weer regende het protesten op Twitter. Het starten van een liveblog zou ‘banaal’ zijn. Anderen wisten te vertellen dat het medium liveblog hier niet voor bedoeld is.

Laat me uitleggen waarom ook wij hebben gekozen voor het starten van een liveblog, náást de reguliere berichtgeving, zoals een nieuwsbericht, fotoserie of postuum. Volgens mij moet je je als journalist altijd afvragen welke vorm het meest geschikt is om iets te vertellen. Een liveblog is heel geschikt als er in relatief korte tijd enorm veel informatie binnenkomt over een bepaald onderwerp.

In dit geval waren dat de reacties. Vandaar dat we bij Volkskrant.nl hebben gekozen voor een liveblog van de reacties. Een liveblog is een heel handig middel om puur chronologisch de laatste ontwikkelingen onder elkaar te zetten, in dit geval de reacties. Bij een gewoon nieuwsartikel zou de lezer al snel het overzicht kwijt raken.

Dan is er nog het punt van de critici die aanvoeren dat al deze reacties uiterst voorspelbaar zijn en dat ze niemand interesseren. Wat dit betreft, kan ik verwijzen naar onze livestatistieken. Die tonen glashard aan dat onze lezers wel degelijk in deze – al dan niet voorspelbare – reacties geïnteresseerd zijn. Dat kunnen we leuk vinden of niet, maar het is nu eenmaal de realiteit.

Ik vermoed dat het ongerief vooral zit in het expliciete gebruik van de term ‘liveblog’. Op televisie staat ook niet knipperend in beeld dat we naar live-tv kijken. Vroeger zag je nog wel eens bij de obscuurdere zenders het wat jeukende ‘live opgenomen’, maar dat is weer een heel ander verhaal.

Tot slot: nee, we beginnen een liveblog niet om geld te verdienen.

 

Laurens Verhagen is hoofdredacteur van Volkskrant.nl

Ombudsvrouw over de zaak-Zimmerman: liegen en bedriegen?

De zaak van de Amerikaanse burgerwacht Zimmerman is een mijnenveld aan emoties, vooral in de VS, maar ook in Nederland. Een abonnee stuurde mij een link naar het rechts-conservatieve weblog De Dagelijkse Standaard met daarin het artikel: ‘De Volkskrant liegt en bedriegt over zaak-Zimmerman‘.

De Amerikaanse burgerwacht schoot de zwarte tiener Trayvon Martin dood en werd vrijgesproken. Vooral de Volkskrant zou de kwestie hebben aangegrepen om Amerika af te schilderen als een racistisch land, waar blanken zonder problemen een zwarte overhoop kunnen schieten. De abonnee is het hartgrondig met die kritiek eens.

Volgens hem begint het al met het benoemen van de burgerwacht als ‘blank’ (Volkskrant) of ‘blanke hispanic’ door CNN. Met die termen zou een deel van de pers de kwestie-Zimmerman doelbewust in een raciale context willen plaatsen.

De afkomst van Zimmerman wordt op verschillende manieren beschreven. Sommige media laten zijn afkomst weg. Andere media gebruiken de term hispanic, wat zoveel betekent als afkomstig uit een Spaanstalig land. Op internet wordt heftig gedebatteerd over de ‘juiste’ etnische classificatie.

De correspondent van de Volkskrant in de VS houdt vast aan zijn keuze. ‘De moeder van Zimmerman is Peruaans, zijn vader een Amerikaan. Dat maakt hem een blanke latino. Daar blijf ik bij, wat anderen ook zeggen.’

De correspondent ontkent dat hij de term ‘blanke burgerwacht’ heeft gebruikt om de raciale component in de zaak te benadrukken. De plaatsvervangend hoofdredacteur vindt die verdachtmaking zelfs ‘enigszins lachwekkend’.

Ongeacht welk etnisch stempel de media gebruiken, de kwestie-Zimmerman riep hoe dan ook raciale spanningen op. Eerst omdat de man niet werd vervolgd. Toen hij onder druk van de zwarte gemeenschap alsnog werd vervolgd en vrijgesproken, kwam de zwarte gemeenschap opnieuw in verzet. De massale demonstraties tegen het vonnis zijn niet door de pers georkestreerd of uitgelokt – tenminste: dat heb ik nergens gelezen.

De pers heeft die protesten wel uitgebreid verslagen. Ook de correspondent van de Volkskrant heeft de woede beschreven van de zwarte gemeenschap. En terecht, want de spanningen liepen in de VS hoog op. Obama riep niet voor niets op om de kalmte te bewaren.

Verslag doen van de woede van zwarte Amerikanen betekent niet dat de krant die woede deelt. Verslag doen van de gepolariseerde raciale verhoudingen in de VS betekent niet dat de krant er een schepje bovenop doet.

De heftige beschuldigingen op De Dagelijkse Standaard en Twitter zijn tekenend voor het wantrouwen jegens de media. Wantrouwen dat in deze kwestie werd gevoed door de linkse Amerikaanse omroep MSNBC. Die heeft gerommeld met een transcript van een telefoontje tussen de burgerwacht en de politie om te ‘bewijzen’ dat Zimmerman achter de tiener aan ging omdat de jongen zwart was. Terwijl Zimmerman zoiets niet heeft gezegd. MSNBC heeft inmiddels excuses gemaakt.

Een vergelijking met de berichtgeving in gezaghebbende kranten als The Wall Street Journal en de International Herald Tribune leert dat de Volkskrant niet wezenlijk anders verslag heeft gedaan dan deze kwaliteitskranten. Ook deze kranten concluderen dat deze zaak aantoont hoe heftig de raciale spanningen in de VS zijn.

Wel bieden deze kranten meer details over de rechtszaak, waardoor de vrijspraak begrijpelijker wordt. De Volkskrant volstaat met de melding dat de vrijspraak logisch te noemen is, vanwege het gebrek aan ooggetuigen op het fatale moment. Beknopt, maar juist.

In The Wall Street Journal krijgen de zwarte leiders er in opiniesecties soms flink van langs omdat ze de zaak-Zimmerman aangrijpen om de suggestie te wekken dat de VS een land vormen waar blanken nog altijd vrijwel probleemloos een zwarte tiener kunnen doodschieten.

Zulke stukken, vanuit een ander perspectief geschreven, hadden niet misstaan in de Volkskrant. Maar daar gaat het nu niet om, het kan altijd beter. De hamvraag is of de krant een evenwichtig beeld schetste van de zaak-Zimmerman en het rumoer eromheen.

Het antwoord is ja.

Margreet Vermeulen is ombudsvrouw van de Volkskrant en behandelt vragen, klachten, op- en aanmerkingen over de inhoud van redactionele pagina’s en over journalistieke aanpak.